Υπόθεση «γυναίκα»: σωματικότητα και μυθοπλασία

 

Ο μύθος του Τειρεσία, που ευτύχησε ή ατύχησε να ζήσει και την αρσενική και τη θηλυκή εκδοχή της σεξουαλικότητας, και την ανδρική και τη γυναικεία διάσταση της απόλαυσης, οδηγεί τους θεούς να του θέσουν ένα αγωνιώδες ερώτημα: Πώς είναι, τι είναι, τάχα με τι συγκρίνεται… η ηδονή και η απόλαυση του άλλου μέρους του ανθρώπου; Καημός θεών, η μυθική απάντηση –κάποια απάντηση– ως προς το ερώτημα της γυναικείας απόλαυσης αντιπροσωπεύει ταυτόχρονα αγωνιώδες ζητούμενο και ανυπόφορη γνώση: Ο Τειρεσίας, δίνοντας σαν απάντηση την πρωτοκαθεδρία της γυναικείας απόλαυσης, λαβαίνει σαν απολαβή του να χάσει το φως του – ένας άλλος Οιδίπους; Γιατί τάχα; Μήπως επειδή με ό,τι είπε και ό,τι δεν είπε έφερε μπρος σε θεούς κι ανθρώπους το χάος και την άβυσσο του καημού «να ’σαι κι ο άλλος»;

Η εμπειρία της ανθρωπότητας ως προς τη σωματικότητα της σεξουαλικής πράξης ταλαντούνται και ταλαντεύεται ανάμεσα στην αυταπάτη και το μυστήριο.

Η ενορμητική ανατομία και φυσιολογία στην αρχέγονη ανδρική πράξη (κυνήγι, πόλεμος και στύση, τα πιο μεγάλα παραδείγματά της) χαρακτηρίζεται από απτές στάσεις και κινήσεις του σώματος – από την ενεργητική δράση του σώματος που έχει σαν αποτέλεσμα τον φόνο του θηράματος, τον θάνατο του άλλου και τον «μικρό θάνατο» της εκσπερμάτισης. Όλα φαίνονται διαφανή, επιδεκτικά σε επεξεργασίες με όρους αιτίου-αιτιατού και σε περιγραφές χωρίς λανθάνουσες μηχανές. Απ’ αυτή την οθόνη της πείρας προκύπτει η αυταπάτη της πλήρους γνώσης, της κυριαρχίας του νοείν, της έλλειψης κάθε μυστηρίου ως προς την ανδρική σεξουαλικότητα.

Δεν συμβαίνει το ίδιο με την ενορμητική μηχανική στο πεδίο της γυναικείας εμπειρίας. Ίσως επειδή ανατομικά πάντοτε κάτι διαφεύγει από το βλέμμα ως προς τη γυναικεία πράξη της σεξουαλικής επαφής και της κυοφορίας. Ακόμη και η ίδια η γυναίκα δεν μπορεί να δει με τα μάτια της τι γίνεται μέσα εκεί – στον κόλπο κατά τη σεξουαλική ένωση. Τώρα, η όποια μη οπτική εμπειρία τείνει να εκλαμβάνεται ως παραπομπή στο αόρατο – σε κάποια άλλη πλευρά των πραγμάτων. Ταυτόχρονα, η όποια άλλη αισθητηριακή αντίληψη της κολπικής ενέργειας κι εμπειρίας επικαθορίζεται από τη μερική έως και πλήρη έκπτωση του λόγου που χαρακτηρίζει την απόλαυση του σώματος. Ενώ η μετάδοση, αν όχι και αυτή η «εκτός σκηνής» αναπαράσταση μιας τέτοιας εμπειρίας, αναγκαστικά θα προσφύγει στη γλώσσα και τον λόγο – συστατικά ελλιπή ως προς την απόδοση του σεξουαλικού. Συνέπεια, να περιβάλλεται η γυναικεία σεξουαλικότητα με πέπλα μυστηρίου: Τι γίνεται εκεί μέσα; Τι γίνεται μετά; Τι λένε γι’ αυτό οι γυναίκες; Τι θα μπορούσε να πει γι’ αυτό ο άλλος; Το φαντασιακό βάρος τέτοιων διάχυτων και πάντα μόνο μισο-ειπωμένων θεμάτων επενεργεί συνθλιπτικά. Η εμφανής ανδρική ενεργητικότητα δεν είναι δυνατόν να συγκριθεί με την απόκρυφη δύναμη, με την ενεργό παθητικότητα (βου-βέι / δράση-μη δράση της κινέζικης αντίληψης) που εκπροσωπεί την απόλυτη ισχύ. («Η δύναμη κατορθώνει πολλά. Η μη δύναμη κατορθώνει τα πάντα»). Κι εκδηλώνεται τόσο ως ανείκαστη και άφατη εμπειρία της γυναικείας σεξουαλικής απόλαυσης όσο και ως δημιουργία ζωής. Εκβάλλοντας ενίοτε ακόμη και σε φθόνο του κόλπου και της μήτρας – κάτι που εικονογραφείται παραδειγματικά στη ζωγραφική του Έγκον Σίλε.

Το να κρατάς στα χέρια σου το Πραγματικό της απόλαυσης και να το νιώθεις φυσικά ότι σου διαφεύγει εκλύει βαριά φαινόμενα υποκειμενικότητας, όπου προεξάρχουν το άγχος και η φαντασίωση. Κι εκτείνονται από την κρητική μαντινάδα της απόλαυσης:

Χαρώ το το κορμάκι σου ’πο τα μισά και κάτω
Βάνει το χέλι ζωντανό και μονομιά ψοφά το 

μέχρι τη γαλλική fiction του «μικρού θανάτου» (petite mort) που αντιπροσωπεύει ο οργασμός. Κι από τα όνειρα όπου άνδρες και γυναίκες αναφέρουν ότι είδαν ή είχαν ένα γυναικείο σώμα «με ανδρικό πέος» – εξυπονοώντας ότι υφίσταται παράλληλα ένα ανείκαστο, αντίστοιχο γυναικείο πέος. Μέχρι τις σεξολογικές μετρήσεις της αιματικής ροής και άλλων φυσιολογικών παραμέτρων του κόλπου, που θεωρούνται επαρκές εργαλείο για να λυθεί το μυστήριο…

Ο κόλπος και η μήτρα αποτελούν, λοιπόν, κατ’ εξοχήν μήτρα μυθοπλασιών και κόλπο ελλιμενισμού φαντασιώσεων για το ανθρώπινο είδος.

Ο Σπύρος Δόικας ανθολογεί πλήθος αντιπροσωπευτικές διατυπώσεις που εκπροσωπούν στο πεδίο των λέξεων όσα μπορούν να φανταστούν οι φαντασίες κι όσα μπορούν να πουν οι λέξεις για ό,τι κείται ένθεν και πέραν της φαντασίας και των λέξεων. Το πράττει με οδηγό του ένα σωτήριο δίπτυχο: Γνώση και χιούμορ, που διασφαλίζουν μια ενήμερη αποστασιοποίηση. Και μας καλεί σ’ ένα ταξίδι μυστηρίου και παραγώγων μυστηρίου, εκεί που μια ανείπωτη Ελένη οδηγεί ενίοτε τον κόσμο – ανδρών και γυναικών.

Καλώς ορίσατε στην πραγματικότητα της ιερογαμίας που ενώνει το Σώμα και τη Μυθοπλασία!

21 Μαΐου 2010
Νίκος Σιδέρης

(Εισαγωγή στο βιβλίο «Αιδοίον το δηκτικόν»)

Ο Νίκος Σιδέρης είναι διδάκτωρ του τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, διδάσκων ψυχαναλυτής της Ψυχαναλυτικής Σχολής του Στρασβούργου (Ε.Ρ.S.) και μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ψυχανάλυσης (FEDEPSY). Εργάζεται στην Αθήνα ως ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής. Έχει διδάξει, μεταξύ άλλων, στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Κολλέγιο Αθηνών, στο Deree College και στο ΕΜΠ. Έχει εκδώσει μελέτες, δοκίμια, καθώς και ποίηση και πεζογραφία. Το βιβλίο του, «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!» (2009) έγινε μπεστ σέλερ.